Adampol-obecny Polonezkoy TURCJA

Adampol-obecny Polonezkoy

TURCJA

osada obok Stambułu,

wyjątkowa droga do innego świata, przywilej, nowy styl życia

http://www.polonezkoy.com/

text_286_1253607136_74054600

HISTORIA ADAMPOLA POLONEZKOY

Założenie w I połowie XIX w. polskiej osady w Turcji miało bezpośredni związek z walkami Polaków o wolność i niepodległość Ojczyzny, która w wyniku dokonanych w I. 1772-1795 zaborów jej terytorium przez Rosje, Austrię i Prusy, na 123 lata znikła z mapy Europy. Największymi polskimi zrywami zbrojnymi były: insurekcja kościuszkowska (1794), powstanie listopadowe (1830-1831),  i styczniowe (1863-1864). Polacy brali także udział w walkach o wyzwolenie innych narodów. Oba XIX-wieczne powstania skierowane były przeciwko Rosji, która zaanektowała największą część ziemi I Rzeczpospolitej; skończyły się jednak klęską, jeszcze większym zniewoleniem narodu i krwawymi represjami wobec uczestników. W następstwie tych wydarzeń wielu Polaków musiało opuścić kraj, tysiące władzy carskiej Rosji uwięziły i zesłały na Syberię, kilkadziesiąt tysięcy wcielono przemocą do armii carskiej i wysłano na Kaukaz do walk przeciwko Czerkiesom. Ci , którzy tam zdezerterowali lub zostali wzięci do niewoli, byli sprzedawani w krajach Bliskiego Wschodu jako niewolnicy. Prezes Rządu Narodowego w powstaniu listopadowym, Książe Adam Czartoryski, założył na uchodźstwie stronnictwo polityczne, nazywane od swej paryskiej siedziby Hotelem Lambert. Przyszłego sojusznika w walce przeciwko Rosji i w odrodzeniu Polski widział w Turcji. Jesienią, 1841 r. wysłannik Księcia, Michał Czajkowski, założył w Stambule przedstawicielstwo Hotelu Lambert – Agencję Główną Misji Wschodniej (tzw. Agencja Carogrodzka) i stanął na jej czele jako agent główny. Nawiązał on kontakt z osiadłymi na folwarku (czyfliku), niedaleko Stambułu zakonnikami z francuskiego zgromadzenia św. Wincentego a’ Paulo, tzw. Lazarystami, którzy zajmowali się m.in. na prośbę Księcia  wykupywaniem żołnierzy z niewoli i zbierali dezerterów z armii rosyjskiej. Powzięty został zamysł utworzenia na gruntach wydzielonych z folwarku lazarystów kolonii, azylu dla polskich rozbitków i emigrantów. Pertraktacje na ten temat prowadził Michał Czajkowski od grudnia 1841 r. Po uzyskaniu aprobaty ks. Adama Czartoryskiego oraz superiora lazarystów – ks. Etienne w Paryżu, w lutym 1842 r. podpisany został układ, a następnie datowana na 3 marca tego roku umowa (sygnowana przez Michała Czajkowskiego i superiora lazarystów w Stambule, o. Leleu), powołująca do życia polską osadę, nazwana Schronieniem św. Wincentego. Ziemię uzyskaną od lazarystów w formie wieczystej dzierżawy ks. Adam Czartoryski przeznaczył na użytkowanie przez polskich osadników. W lutym 1842 r. w kolonii przebywało już 4 Polaków, b. żołnierzy, zgłosiło się też 4 następnych. 19 marca poświęcony został zrąb pierwszej chaty. 30 czerwca 1842 r. Michał Czajkowski i o. Leleu podpisali  regulamin osady, jako uzupełnienie umowy, określający kto i na jakich warunkach może zamieszkać w kolonii. Jej dyrektorami byli – z ramienia ks. A. Czartoryskiego – kierownicy agencji Głównej, potem pełnomocnicy działający w imieniu Czartoryskich. Na miejscu wsią kierowali wyznaczeni administratorzy (stanowisko zniesione w 1860 r.), miał też samorząd – Radę Gminną (wójt, radni). W 1846 r. zbudowano dom administratora, najbardziej okazały budynek we wsi, zwany „dworem”. Umieszczano w nim gości Michała Czajkowskiego z lazarystami (8 wrzesień 1843 r., 28 lipiec 1847 r.) dotyczył głównie kwestii zarządzania osadą i uprawnień obu stron. Na osiedlanie w Adampolu udzielali zgody pełnomocnicy Czartoryskich. Od 1845 r. Kolonia nazywała się Adam-kioj, od imienia Księcia, w 1946 . przyjęła nazwę Adampol. Nie przetrwał natomiast przysiółek kolonii, Annopol, (od imienia żony Księcia), zniszczony w 1846 r. przez pożar. Wśród pierwszych osadników byli głównie żołnierze z powstania listopadowego; w końcu lat 40. przybyło kilku oficerów z Wiosny Ludów (1848 r.). do lat 80. osadnicy korzystali z protekcji francuskiego konsulatu w Stambule, podlegali też jego sąsiedztwu. W końcu 1853 r. Michał Czajkowski, Mehmed Sadyk Pasza, w obliczu wojny z Rosją rozpoczął na mocy firmanu sułtańskiego formowanie w Turcji oddziałów polskich, 1. i 2. pułków kozaków sułtańskich (otomańskich), jako ich naczelny wódz. Dowództwo 1. pułku, różnorodnego pod względem narodowościowym, który powstał w marcu 1854 r., objął Sadyk Pasza. 2. pułku, składający się wyłącznie a Polaków, pod dowództwem gen. Władysława Zamoyskiego, był organizowany od maja 1854 r. W październiku  1855 r. oba pułki odwiedził w obozie pod Burgas Adam Mickiewicz. J. C. M. Sułtana (Dywizja Polska Kozaków Sułtańskich), pod dowództwem i na żołdzie sprzymierzonej z Turcją Anglii. Jednostki te wzięły udział w wojnie krymskiej (1853-1856). Rozwiązanie Dywizjonu nastąpiło po jej zakończeniu, 31 lipca 1856 r. Część oficerów i żołnierzy (38) osiedliło się a Adampolu. Kolejni Polacy przybyli do wsi w 1859 r., po likwidacji innej polskiej osadu q Turcji – Derbiny (założonej w 1857 r.). następnie po powstaniu styczniowym i po wojnie osmańsko-rosyjskiej w I. 1877-1880 r. podpisany został traktat o wykupie gruntów adampolskich od lazarystów przez ks. Władysława Czartoryskiego, s. Adama. Finalizacja kupna nastąpiła 3 maja 1883 r., po przekazaniu całości kwoty. Osadnicy polscy w codziennym trudzie i znoju tworzyli wieś, na wzór ojczystych, z domami otoczonymi sadami i drewnianymi płotami. Konstytucja młodoturecka z 1908 r. zrównała Adampol w prawach i obowiązkach z innymi wsiami tureckimi. Ciężkim okresem dla osady były wojny bałkańskie i walki grup ludnościowych okresu I wojny światowej. Spowodowało to ekonomiczny kryzys wsi.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. wywołało duży oddźwięk w Adampolu. W 1923 r. podpisany został pomiędzy Polską a Turcją Traktat Przyjaźni oraz dwie konwencje – handlowa i osadnicza. W tym okresie wsi nadano urzędową nazwę Polonezkoy. Po 1938 r. prawie wszyscy mieszkańcy mieli już obywatelstwo tureckie. W okresie międzywojennym wieś zaczęła zmieniać charakter z rolniczego na turystyczno-wypoczynkowy. Adampolanie swobodnie korzystali z okolicznych lasów, które należały do rodziny Czartoryskich, aż do 1946 r., kiedy nastąpiło ich upaństwowienie. Z powodu utraty możliwości korzystania z lasów i okolicznych folwarków, które się usamodzielniły oraz trudnej sytuacji gospodarczej Turcji, w latach 60. około 1/3 mieszkańców Polonezkoy wyemigrowała za granicę, przede wszystkim do Austrii i Niemiec. Ze względu na nabycie przez Adampolan praw do użytkowanych gruntów  poprzez długotrwałe zasiedzenie, Czartoryscy i ich spadkobiercy w 1968 r. zrzekli się praw własności gruntów w 1969 r. Adampolanie otrzymali akty własności swoich działek. Poprawa komunikacji między Polonezkoy i Stambułem (wybudowanie mostu na Bosforze w roku 1973 i ulepszenie dróg dojazdowych do wsi) spowodowała wzrost zainteresowania wsią i budowę wielu rezydencji przez zamożnych mieszkańców Stambułu. Obecnie do wsi, zielonej oazy w pobliżu Stambułu, przybywają na weekendy liczni goście, przede wszystkim z największego miasta Turcji. Wśród odwiedzających znajduję się też wielu przybyszów ze świata i Polski, których przyciąga  nie tylko piękna okolica, ale także niezwykła historia i polskie tradycje wsi oraz gościnność jej mieszkańców.